Ίσως ένα από τα πιο αγαπημένα μου διαβάσματα της εφηβείας, όπως και πολλών άλλων της γενιάς μου, ήταν η σειρά βιβλίων του Κάρλος Καστανέντα όπου καταγράφει, υποτίθεται, την εμπειρία του κοντά σε έναν αυθεντικό Σαμάνο μιας ινδιάνικης φυλής τον Δον Χουάν Μάτους.
Προσωπικά βρίσκω αυτά τα βιβλία ακόμα και τώρα αριστουργηματικά. Το βασικό υλικό των ιστοριών και των χαρακτήρων είναι η σύγκρουση μεταξύ επιστημονικής σκέψης και υπερβατικής εμπειρίας.
Ο ίδιος ο Καστανέντα καθηγητής της ανθρωπολογίας είναι εκπαιδευμένος στην ταξινόμηση και στην πειραματική επαλήθευση, στην ακριβή χρήση των όρων και της γραμματικής. Ο Δον Χουάν Μάτους, ο εμπειρικός Σαμάνος από την άλλη, είναι ο άνθρωπος της δράσης, ένας φτωχός κι ασήμαντος κατά τ' άλλα χωριάτης, ο οποίος απορρίπτει κάθε επίτευγμα του δυτικού πολιτισμού ως ανοησία.
Οι αφορισμοί του είναι τόσο κραυγαλέοι και υπερβολικοί που συχνά βγάζουν και τον ίδιο τον Καστανέντα από τα ρούχα του...'Μα πως είναι δυνατόν να το λες αυτό Δον Χουάν...είναι εξωφρενικό'
Εξ'αρχής είχα πάρα πολλές αμφιβολίες για την αυθεντικότητα αυτού του Δον Χουάν. Παραήταν σκωπτικός, παρά ήταν γνωστικός για ανεπιτήδευτος ινδιάνος. Και το χιούμορ του ήταν μεγαλοφυές μέσα στην απλότητά του. 'Όταν ονειρεύεσαι να κρατάς το πουλί σου' συμβούλευε...'ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου προκύψει'.Αλλά και το όνομα του...'Δον Χουάν'. Τι σόι όνομα ήταν αυτό για σαμάνο.
Έτυχε λοιπόν κάπου εκεί την ίδια περίοδο να πέσει στα χέρια μου ένα άλλο βιβλίο ενός άλλου ίσως πιο γνωστού και πιο καθιερωμένου διανοητή του Αλμπέρτ Καμύ το γνωστό 'ο μύθος του Σίσυφου.' Γράφτηκε το 1942 μέσα στο αδιέξοδο του πολέμου και μεταφράστηκε στα αγγλικά το 1955 την δεκαετία της πληθυσμιακής έκρηξης στις Ηνωμένες πολιτείες, δέκα περίπου χρόνια προτού ξεκινήσει να γράφει ο Καστανέντα ....την εποχή των Μπητνικς και της Μπιμποπ Τζαζ και γενικά της γέννησης της ποπ κουλτούρας.
Η βασική ιδέα του Καμύ, όπως τουλάχιστον την καταλαβαίνω εγώ, είναι πως η ζωή δεν έχει κανένα απολύτως νόημα και σκοπό και πως το μόνο κίνητρο να ζούμε είναι μια παράλογη θέληση για ζωή, μια φλόγα που καίει έτσι αστόχαστα μέσα μας. Τίποτα δεν οδηγεί πουθενά. Είμαστε ταξιδιώτες χωρίς προορισμό, χωρίς βάρος, φύλλα στον άνεμο.
Κι έτσι κάπως συνθέτει μια καινούρια ηθική φόρμουλα για τους ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Καμύ οι άνθρωποι δεν πρέπει να προσδίδουν σε τίποτα σημασία, πρέπει να είναι ανάλαφροι, ίσως και λίγο θεατρίνοι -στην ουσία ψεύτες- καθότι τίποτα δεν είναι αληθινά αληθινό, τίποτα δεν θα γλυτώσει από τα χέρια του θανάτου. Η ζωή είναι μια τρέλα που λέει και ο λαός.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του Καμύ για τον ιδανικό άνθρωπο είναι ο Δον Ζουάν, ο μεγάλος γόης, που ερωτεύεται κάθε φορά σαν να είναι η πρώτη του φορά, που παραδίδεται στις στιγμιαίες του έξεις με μνήμη χρυσόψαρου...περνώντας από την ζωή χωρίς να αφήνει πίσω ίχνη. Ο απόλυτος ταξιδιώτης...ο πιο παλιός φευγάτος.
Λοιπόν αυτή είναι ακριβώς και η θεωρία του Δον Χουάν Μάτους του Καστανέντα. 'Στη ζωή λέει ο Δον Χουάν Μάτους δεν πρέπει να κατέχεις τίποτα, δεν πρέπει να έχεις ούτε καν μόνιμη κατοικία ή κατοικίδια, πρέπει να είσαι έτοιμος πάντα να φύγεις και να ζεις κάθε στιγμή με την ανάσα του θανάτου στο σβέρκο σου...'. Η απόλυτη πνευματική ολοκλήρωση είναι η κίνηση προς το άγνωστο, η περιπέτεια...
Όλα τα άλλα, οι καταγραφές, οι λίστες, οι ταξινομήσεις δεν είναι πάρα οι μάταιες σου προσπάθειες να κρατηθείς από τη ζωή σου λες και δεν ξέρεις πως σίγουρα θα την χάσεις. Ο μόνος αληθινός επιστήμονας, σύμφωνα με τον Δον Χουάν, είναι αυτός που ξέρει το αναπόφευκτο του θανάτου του και καθορίζει κάθε πράξη του σύμφωνα με αυτή τη γνώση.
Η ομοιότητα ήταν πολύ εξόφθαλμη για να την αγνοήσω. Άλλωστε ο Καστανέντα ήταν διανοούμενος, και παιδί της εποχής του. Είμαι σίγουρος πως ο Δον Χουάν Μάτους είναι μυθοπλασία και πως γράφτηκε πάνω στις βασικές αρχές του υπαρξισμού όπως τις αναφέρει ο Καμύ στο μύθο του Σίσυφου. Τα μοτίβα είναι παράλληλα και επαναλαμβάνονται με επίμονο τρόπο στην αφήγηση.
Βέβαια ο Καστανέντα προχωράει ένα βήμα παραπάνω. Δεν είναι ώρα εδώ να εξηγήσω πως και γιατί, όμως στην απλή φιλοσοφία του Καμύ προσθέτει την δύναμη της παραβολής και του ανεκδότου δίνοντας μια παραδοσιακή χρεία στις εξιστορήσεις του. Επίσης, τους χαρακτήρες του τους καλύπτει με κάτι το μαγικό χωρίς ποτέ να ξεπέφτει σε γελοίες new-age κοινοτοπίες. Ο Καστανέντα κατά βάθος πάντα παραμένει απαισιόδοξος, πιστός στις υπαρξιστικές καταβολές του.
Μου κάνει εντύπωση όμως που δεν έχω διαβάσει πουθενά για αυτή την σύμπτωση με τα ονόματα. Σίγουρα όμως, αν όντως είναι έτσι, ο Κάρλος αποτίνει φόρο τιμής στον δάσκαλο του, φτιάχνοντας ένα τόσο πετυχημένο και ξεκαρδιστικό ψέμα...τα βιβλία του πούλησαν απίστευτα αντίτυπα, εκατομμύρια ανά τον κόσμο και υπάρχουν ακόλουθοι της κοσμοθεωρίας του παντού, οι οποίοι κάνουν τον σταυρό τους, που λέει ο λόγος, στον Δον Χουαν τον μεγάλο σαμάνο προφήτη...
Προσωπικά βρίσκω αυτά τα βιβλία ακόμα και τώρα αριστουργηματικά. Το βασικό υλικό των ιστοριών και των χαρακτήρων είναι η σύγκρουση μεταξύ επιστημονικής σκέψης και υπερβατικής εμπειρίας.
Ο ίδιος ο Καστανέντα καθηγητής της ανθρωπολογίας είναι εκπαιδευμένος στην ταξινόμηση και στην πειραματική επαλήθευση, στην ακριβή χρήση των όρων και της γραμματικής. Ο Δον Χουάν Μάτους, ο εμπειρικός Σαμάνος από την άλλη, είναι ο άνθρωπος της δράσης, ένας φτωχός κι ασήμαντος κατά τ' άλλα χωριάτης, ο οποίος απορρίπτει κάθε επίτευγμα του δυτικού πολιτισμού ως ανοησία.
Οι αφορισμοί του είναι τόσο κραυγαλέοι και υπερβολικοί που συχνά βγάζουν και τον ίδιο τον Καστανέντα από τα ρούχα του...'Μα πως είναι δυνατόν να το λες αυτό Δον Χουάν...είναι εξωφρενικό'
Εξ'αρχής είχα πάρα πολλές αμφιβολίες για την αυθεντικότητα αυτού του Δον Χουάν. Παραήταν σκωπτικός, παρά ήταν γνωστικός για ανεπιτήδευτος ινδιάνος. Και το χιούμορ του ήταν μεγαλοφυές μέσα στην απλότητά του. 'Όταν ονειρεύεσαι να κρατάς το πουλί σου' συμβούλευε...'ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου προκύψει'.Αλλά και το όνομα του...'Δον Χουάν'. Τι σόι όνομα ήταν αυτό για σαμάνο.
Έτυχε λοιπόν κάπου εκεί την ίδια περίοδο να πέσει στα χέρια μου ένα άλλο βιβλίο ενός άλλου ίσως πιο γνωστού και πιο καθιερωμένου διανοητή του Αλμπέρτ Καμύ το γνωστό 'ο μύθος του Σίσυφου.' Γράφτηκε το 1942 μέσα στο αδιέξοδο του πολέμου και μεταφράστηκε στα αγγλικά το 1955 την δεκαετία της πληθυσμιακής έκρηξης στις Ηνωμένες πολιτείες, δέκα περίπου χρόνια προτού ξεκινήσει να γράφει ο Καστανέντα ....την εποχή των Μπητνικς και της Μπιμποπ Τζαζ και γενικά της γέννησης της ποπ κουλτούρας.
Η βασική ιδέα του Καμύ, όπως τουλάχιστον την καταλαβαίνω εγώ, είναι πως η ζωή δεν έχει κανένα απολύτως νόημα και σκοπό και πως το μόνο κίνητρο να ζούμε είναι μια παράλογη θέληση για ζωή, μια φλόγα που καίει έτσι αστόχαστα μέσα μας. Τίποτα δεν οδηγεί πουθενά. Είμαστε ταξιδιώτες χωρίς προορισμό, χωρίς βάρος, φύλλα στον άνεμο.
Κι έτσι κάπως συνθέτει μια καινούρια ηθική φόρμουλα για τους ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Καμύ οι άνθρωποι δεν πρέπει να προσδίδουν σε τίποτα σημασία, πρέπει να είναι ανάλαφροι, ίσως και λίγο θεατρίνοι -στην ουσία ψεύτες- καθότι τίποτα δεν είναι αληθινά αληθινό, τίποτα δεν θα γλυτώσει από τα χέρια του θανάτου. Η ζωή είναι μια τρέλα που λέει και ο λαός.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του Καμύ για τον ιδανικό άνθρωπο είναι ο Δον Ζουάν, ο μεγάλος γόης, που ερωτεύεται κάθε φορά σαν να είναι η πρώτη του φορά, που παραδίδεται στις στιγμιαίες του έξεις με μνήμη χρυσόψαρου...περνώντας από την ζωή χωρίς να αφήνει πίσω ίχνη. Ο απόλυτος ταξιδιώτης...ο πιο παλιός φευγάτος.
Λοιπόν αυτή είναι ακριβώς και η θεωρία του Δον Χουάν Μάτους του Καστανέντα. 'Στη ζωή λέει ο Δον Χουάν Μάτους δεν πρέπει να κατέχεις τίποτα, δεν πρέπει να έχεις ούτε καν μόνιμη κατοικία ή κατοικίδια, πρέπει να είσαι έτοιμος πάντα να φύγεις και να ζεις κάθε στιγμή με την ανάσα του θανάτου στο σβέρκο σου...'. Η απόλυτη πνευματική ολοκλήρωση είναι η κίνηση προς το άγνωστο, η περιπέτεια...
Όλα τα άλλα, οι καταγραφές, οι λίστες, οι ταξινομήσεις δεν είναι πάρα οι μάταιες σου προσπάθειες να κρατηθείς από τη ζωή σου λες και δεν ξέρεις πως σίγουρα θα την χάσεις. Ο μόνος αληθινός επιστήμονας, σύμφωνα με τον Δον Χουάν, είναι αυτός που ξέρει το αναπόφευκτο του θανάτου του και καθορίζει κάθε πράξη του σύμφωνα με αυτή τη γνώση.
Η ομοιότητα ήταν πολύ εξόφθαλμη για να την αγνοήσω. Άλλωστε ο Καστανέντα ήταν διανοούμενος, και παιδί της εποχής του. Είμαι σίγουρος πως ο Δον Χουάν Μάτους είναι μυθοπλασία και πως γράφτηκε πάνω στις βασικές αρχές του υπαρξισμού όπως τις αναφέρει ο Καμύ στο μύθο του Σίσυφου. Τα μοτίβα είναι παράλληλα και επαναλαμβάνονται με επίμονο τρόπο στην αφήγηση.
Βέβαια ο Καστανέντα προχωράει ένα βήμα παραπάνω. Δεν είναι ώρα εδώ να εξηγήσω πως και γιατί, όμως στην απλή φιλοσοφία του Καμύ προσθέτει την δύναμη της παραβολής και του ανεκδότου δίνοντας μια παραδοσιακή χρεία στις εξιστορήσεις του. Επίσης, τους χαρακτήρες του τους καλύπτει με κάτι το μαγικό χωρίς ποτέ να ξεπέφτει σε γελοίες new-age κοινοτοπίες. Ο Καστανέντα κατά βάθος πάντα παραμένει απαισιόδοξος, πιστός στις υπαρξιστικές καταβολές του.
Μου κάνει εντύπωση όμως που δεν έχω διαβάσει πουθενά για αυτή την σύμπτωση με τα ονόματα. Σίγουρα όμως, αν όντως είναι έτσι, ο Κάρλος αποτίνει φόρο τιμής στον δάσκαλο του, φτιάχνοντας ένα τόσο πετυχημένο και ξεκαρδιστικό ψέμα...τα βιβλία του πούλησαν απίστευτα αντίτυπα, εκατομμύρια ανά τον κόσμο και υπάρχουν ακόλουθοι της κοσμοθεωρίας του παντού, οι οποίοι κάνουν τον σταυρό τους, που λέει ο λόγος, στον Δον Χουαν τον μεγάλο σαμάνο προφήτη...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου