Σαν να μην υπήρξανε ποτέ

'Να σηκωθείς και να προχωρήσεις το μεσημέρι το δρόμο από την Ιερουσαλήμ προς την Γάζα. Εκεί είναι η έρημος', είπε η φωνή του Αγγέλου στον Φίλιππο. Έτσι ξεκινάει η μικρή ιστορία του ευνούχου Αιθίοπα και του ευαγγελιστή Φίλιππου από τις Πράξεις των Αποστόλων της Καινής Διαθήκης.

Και ο Φίλιππος ακούει το θέλημα του Κυρίου και σηκώνεται να πάει στην έρημο όπου συναντά τον Αιθίοπα ευνούχο. 'Και ιδού ανήρ Αιθίοψ ευνούχος δυνάστης Κανδάκης της βασιλίσσης Αιθιόπων'. Δυνάστης δηλαδή άνθρωπος με πολύ υψηλό αξίωμα. Τώρα πολύ συζήτηση έχει γίνει και θα γίνεται για το τι ακριβώς η λέξη Αιθίοψ σηματοδοτεί. Ήταν μαύρος; Ήταν απλά υπήκοος αυτής της χώρας, πιθανόν εβραϊκής καταγωγής, που είχε ανέλθει σε υψηλό αξίωμα; Το σίγουρο είναι πως ήταν ένας άνθρωπος διαφορετικής εθνικότητας. Άλλωστε το ότι δεν αναφέρονται όπως σε άλλες περιπτώσεις στις Πράξεις περαιτέρω πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά και την καταγωγή του δίνει από μόνο του μια νότα μυστηρίου κι εξωτισμού.

Το γεγονός πως είναι ευνούχος βέβαια εντείνει αυτή την αίσθηση. Οι ευνούχοι είναι το τρίτο φύλλο κυριολεκτικά, το οποίο δημιούργησαν οι ίδιοι οι άνθρωποι με μαχαίρι κι όχι ο Θεός. Παιδιά του 'ανθρώπου' λοιπόν και των συστημάτων εξουσίας του που αντιλαμβάνονταν τους υπηκόους των βασιλείων και των αυτοκρατοριών όπως τα κοπάδια των ζώων, σημαδεύοντας, ακρωτηριάζοντας για τους δικούς τους σκοπούς. Η Vanna de Angelis στο σύγγραμμα της για τους ευνούχους μας παρουσιάζει με γλαφυρότητα την βαναυσότητα του ευνουχισμού εκείνη την εποχή. Ένα πρώιμο, πειραματικό χειρουργείο που συχνά οδηγούσε στον θάνατο του ευνουχισμένου αλλά ακόμα και στις περιπτώσεις που επιζούσε θα βασανιζόταν δια βίου από αφόρητους πόνους αλλά και από την προσπάθεια να ουρήσει χρησιμοποιώντας ένα ειδικό σωλήνα.

Την ίδια στιγμή αυτά τα αλλόκοτα πλάσματα απέπνεαν έναν επικίνδυνο αισθησιασμό. Η ζωή τους στα κρυφά δωμάτια των γυναικών, η συνύπαρξη τους με τα αθέατα γυναικεία σώματα στο λουτρό, εκείνο το άβατο για το χυδαίο κουβεντολόι που κάνουν οι άνθρωποι όταν ξεπλένονται κι αναπαύονται από τον έρωτα ... αλλά και το ίδιο το παρουσιαστικό τους που ήταν ένα περίεργο αμάλγαμα ανδρόγυνων χαρακτηριστικών -άτριχοι, με απαλό δέρμα και παράξενο συνήθως σκελετό-, αποτέλεσμα των ορμονικών επιπτώσεων που είχε ο ευνουχισμός, τους καθιστούσε πολλές φορές ένα σκοτεινό αντικείμενο πόθου, θελκτικότερο  κι από τις ίδιες τις βασίλισσες που υπηρετούσαν.

Συναντά λοιπόν ο Φίλιππος τον Αιθίοπα ευνούχο στην έρημο της γάζας 'καθήμενο επί του άρματος αυτού και ανεγίγνωσκε τον προφήτην Ησαΐαν'. Και τότε το πνεύμα επανέρχεται στο μυαλό του αποστόλου και λες και τον έτρωγε ένας δισταγμός κι ένα σάστισμα στη θέα του παράξενου άνδρα, τον παρακινεί να πάει κοντά του. 'πρόσελθε και κολληθήτι τω άρματι τούτω' του λέει το πνεύμα.

Πλησιάζει ο Φίλιππος κι ακούει τον ευνούχο να διαβάζει τον προφήτη Ησαΐα. 'Καταλαβαίνεις αυτά που διαβάζεις;' τον ρωτάει. 'Πως μπορώ' απαντά εκείνος 'αν δεν έχω κάποιον να με καθοδηγήσει;'. Η γλώσσα των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης όπως του Ησαία, παραληρηματική, γεμάτη απόγνωση, με όλη την ένταση της απώθησης της επιθυμίας και της έκρηξης που είχε η ιστορία ένος έθνους όπως των Εβραίων, δεν μπορεί να ερμηνευθεί από τον ευνούχο. Άλλωστε μια ερμηνεία εθνικού τύπου, πως δηλαδή ο προφήτης μιλάει για την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας του λαού των Ιουδαίων, θα έπεφτε στο κενό αφού ο ευνούχος είναι ξένος.

Προσκαλεί τον Φίλιππο να ανέβει μαζί του στο άρμα να συζητήσουν. Μια ωραιότατη σκηνή που μας θυμίζει τα εσταντανέ των αστών στην πόλη αιώνες αργότερα και την ανάγκη τους για ήρεμο πολιτισμένο διάλογο. Μόνο που εδώ είναι έρημος, καύσωνας και ανυδρία. Το απόσπασμα που διαβάζει ο ευνούχος είναι αυτό που μιλάει για εκείνον που οδηγήθηκε σαν πρόβατο στη σφαγή, βουβός χωρίς να ανοίγει το στόμα να μιλήσει. Αναρωτιέται λοιπόν. 'Για ποιόν άραγε μιλάει; ποιος είναι αυτός που οδηγείται σαν πρόβατο στη σφαγή, ο ίδιος ο προφήτης ή κάποιος άλλος;'. Και τότε ο Φίλιππος του εξηγεί για τον Ιησού.

Φτάσανε λοιπόν κάποια στιγμή κοντά σε ένα σημείο με νερό και ο ευνούχος αναρωτιέται αν υπάρχει κάτι που να τους εμποδίζει να κατέβουν και να βαφτιστεί. 'Αν πιστεύεις με όλη σου την καρδιά πάμε' του απαντά εκείνος. Κι έτσι κατεβαίνουν οι δυο τους και εισέρχονται στο νερό και τον βαφτίζει. Κι είναι όταν βγαίνουν από το νερό στάζοντας σαν εραστές ή απλά φίλοι, που το πνεύμα του Κυρίου αρπάζει τον Φίλιππο και τον παίρνει μακριά. Κι από τότε ο ευνούχος δεν θα ξαναδεί ποτέ τον Φίλιππο, όμως θα πορεύεται 'την οδόν αυτού χαίρων'.

Λίγο έως πολύ αυτή είναι όλη η ιστορία του πρώτου Χριστιανισμού. Ένα συγκλονιστικό άνοιγμα της εβραϊκής παράδοσης με τα καλά και τα κακά της στην πολύχρωμη μεσογειακή κοινότητα των Ρωμαϊκών χρόνων. Ο Θεός των Ιουδαίων, περιφρονημένος και σε ένα βαθμό συμπλεγματικός εκ των πραγμάτων ανοίγει τώρα τα χέρια του για να προσεταιριστεί κάθε λογής ετερότητες, εθνικές, σεξουαλικές, κοινωνικές, τον οποιοδήποτε δηλαδή ετεροπροσδιορίζεται σε σχέση με το κυρίαρχο στάτους κβο. Απέναντι στον κλασσικό κανόνα με την παγανιστική φιλοσοφία και την ρητορική των δικαστηρίων και τις σοφιστείες των φιλοσόφων θα σταθεί η αλήθεια του σουρεαλισμού των πεινασμένων προφητών της ερήμου, του Θεού της εκδίκησης και της οργής, και του θεανθρώπου που είναι ένας από εμάς και οδηγείται ανήμπορος  σε κάθε λογής ευτελισμούς και εν τέλει την σταύρωση, χωρίς να αντιδράσει, με την υπόσχεση μιας επερχόμενης σωτηρίας.

Η νέα θρησκεία έχει τρομερές επαναστατικές προοπτικές. Για αυτό και ο Παζολίνι θα οραματιστεί κάποια στιγμή ένα κινηματογραφικό έπος -που ποτέ δεν θα πραγματώσει- με τον απόστολο Παύλο σε ρόλο Ουλιάνοφ Λένιν. Κι αν όχι επαναστατικές με τον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε εμείς, σίγουρα όμως ανατρεπτικές με την έννοια της καθολικής ερμηνείας του κόσμου μέσα από τα μάτια περιφερειακών και περιθωριακών κοινοτήτων και ανθρώπων που νιώθουν να συνθλίβονται από την επέλαση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Πίσω στην ιστορία του Φίλιππου και του Ευνούχου, ίσως το πιο γοητευτικό στοιχείο πέρα από τον έκδηλο ερωτισμό, είναι εκείνη η ανάγκη του ευνούχου για βοήθεια στην εξήγηση αυτού που διαβάζει. Άραγε αυτός ο σφαγμένος αμνός να του θυμίζει τον εαυτό του; Τον τρόπο που και ο ίδιος θυσιάστηκε χάνοντας ίσως ότι πολυτιμότερο είχε; Ποιος φιλόσοφος, ποιος ρήτορας των ρωμαϊκών δικαστηρίων, ποια σοφιστεία να αποκαταστήσει και να δικαιολογήσει το τραύμα του; Αντιθέτως ο παραληρηματικός, αιματοβαμμένος λόγος του προφήτη τον γοητεύει όμως δεν του είναι εκατό τοις εκατό κατανοητός. Χρειάζεται μια ερμηνεία, μια επικύρωση της αλήθειας από μια αυθεντία. Όμως οι αυθεντίες του κόσμου σε τέτοια ζητήματα έχουν τις απαντήσεις έτοιμες.Έτσι είναι κι έτσι θα είναι ο κόσμος πάντα, λένε. Δεν θα αλλάξει ποτέ. Το αίμα σου είναι φυσικό φαινόμενο.  Τα λόγια του προφήτη σου είναι τα λόγια ενός παράφρονα. Οι κοσμικές αυθεντίες δεν έχουν τίποτα να προσφέρουν πέρα από τον 'ορθολογισμό' του ισχυρού. 

Και τότε εμφανίζεται ο Φίλιππος, κοινωνός της νέας πίστης, που προσφέρει την δικιά του ερμηνεία μέσω ενός προσώπου που κύρηττε αυτόκλητα την θεϊκή του προέλευση, του Ιησού. Υποθέτω πως η Βίβλος έχει ψωμί για όλους και για όλα. Όμως εγώ κρατώ αυτήν εδώ την μικρή ιστορία και όλα τα ενδεχόμενα που ανοίγει η αφηγηματική της τέχνη. Πάνω από όλα το δικαίωμα που παρέχει σε κάθε λογής άνθρωπο βασανισμένο ή αποκλεισμένο ή απλά διαφορετικό να αντλήσει την αυθεντία για την επικύρωση της προσωπικής του αλήθειας εδώ και τώρα. Από τους αγγέλους και τα πνεύματα τους και από τους ευαγγελιστές εραστές που έρχονται και φεύγουν -όπως ο Φίλιππος- σαν να μην υπήρξανε ποτέ ...